Quantcast
Channel: lingua galega – InnovArte Educación Infantil
Viewing all 45 articles
Browse latest View live

A Trabe de ouro

$
0
0

O discurso de ingreso de Henrique Monteagudo na RAG foi deses que lle quedan a un gravados na memoria e que de cando en vez se volve sobre eles, para así poder apreciar mellor o seu peso para a sociedade e cultura galega. E isto non é algo que aconteza todos os días, malia que non fallan oradores ou conferenciantes. Foi unha vigorosa, clara e valente posta enriba da mesa do que temos entre as nosas mans, o futuro da lingua de Galicia.

Igual de memorable foi para nós, o discurso, tamén de ingreso na RAG, de Víctor F. Freixanes, “Desafíos para un novo século. Entre a Trabe de Ouro e a Paxariña de Armenteira”, que onte volvemos a ler de novo, e, malia que xa transcorreron oito anos, sentimos de plena vixencia e actualidade.

Mesmo se podería dicir que sendo dous discursos totalmente distintos, tanto no tema coma no estilo, comparten o enfoque de mirar cara o futuro, facéndolle fronte aos problemas actuais e deixándose de ensoñacións que non conducen a nada máis ca fantasías.

Trataba Freixanes nese ensaio de como enfrontar a encrucillada na que se atopaba a cultura galega (todas en xeral) no cambio de século e das nosas responsabilidades como galegos para non perder os nosos sinais de identidade.

¿Como enfrontar este novo tempo, esta nova modernidade (en termos históricos) dende a nosa identidade concreta de galegos? ¿Que posibilidades ten a lingua nosa nesta nova realidade que nos condiciona e se nos impón? ¿Que  concepto novo de cultura podemos desenvolver neste marco de relacións globais, transnacionais, instalados no discurso dos novos mercados, as novas relacións entre os pobos e os individuos? A globalización é un feito histórico, non algo conxuntural, nin circunstancial, sobre o que se nos pida opinión e que poidamos aceptar ou rexeitar. Igual que a luz eléctrica. Igual e as novas formas da economía, o transporte ou a medicina. Está aquí. É a nova escritura da Historia. Diante do feito cultural, que é un feito de identidade individual e colectiva, caben dúas posicións: a conservacionista e a activa. A conservacionista, bastante común entre nós, caracterizase por xogar á defensiva, preocupados (alarmados) polo que sen dúbida podemos perder: as vellas marcas da tradición, acaso tamén a lingua. É o que algúns denominamos a posición Medulio, ou de museo, instalada na resistencia e, no mellor dos casos, no proteccionismo. Virados cara atrás, asistimos decote á sensación frustrante e desesperanzada da progresiva perda da identidade, que é a perda da identidade dos nosos avós, derradeiros restos da memoria tradicional, tal que administrásemos o final dun xigantesco naufraxio. A súa expresión máis visible é o pesimismo e a melancolía.  A outra postura, na miña opinión a única viable, é  exactamente a contraria: virados cara ao futuro, afrontados aos retos do novo tempo, aínda a risco de trabucármonos, ou de fracasar, queremos seguir escribindo a nosa historia. Dicía o poeta Eliot que ao ser humano pertence a vontade do intento. Ou a cultura galega aprende a convivir coa nova realidade, potenciando as súas posibilidades, profundizando nos seus recursos, renovando o que necesite renovación, abríndose ao discurso da profesionalización e a competitividade, a información e o coñecemento, un novo capital humano en definitiva, capaz  de xerar respostas ás demandas novas que o século presenta, coma os nosos avós fixeron no seu momento, ou dificilmente sobreviviremos.

Esa tensión histórica, esa encrucillada vital remitiuno a dous relatos xa clásicos:

-A Trabe de Ouro e a Trabe de Alcatrán, no que a modo de metáfora, a Trabe de Ouro sería o valor do coñecemento, e a Trabe de Alcatrán representaría o risco consubstancial á acción de coñecer.

-A Paxariña de Armenteira, que complementa o anterior porque é a outra actitude: a entrega consentida, abandonada á vontade dunha entidade superior que nos acolle e gratifica, sen pedirnos nada a cambio. O problema radica nesa perda de vontade, de autoridade: contemplación divina, o abandono feliz ao canto da paxariña ten un prezo. Outros están alí. O mundo deixou de ser noso. Outros mandan na casa que un día construiramos para os nosos fillos.

A Trabe de Ouro é outra cousa. Esixe risco, preparación, estudo, coñecemento. O futuro é un proxecto en construción, implica a vontade  de querer construílo: planificación, ambición, esixencia crítica, conscientes de que podemos fracasar, porque o fracaso, como dixemos, forma parte da posibilidade de éxito, mais sabedores tamén de que se non nos determinamos a asumir o risco, se non nos dotamos dos recursos e dos coñecementos necesarios para explorar o camiño, dificilmente haberá sitio para nós no novo espazo global ao que nos enfrontamos, esa nova modernidade, configuración dos novos tempos, se cadra chea de perigos, mais tamén de oportunidades. O futuro esixe esforzo, consciencia do que podemos perder, mais vontade tamén para asumir o desafío, seguridade en nós mesmos, aínda sabendo que no tránsito, na aventura de vivir, podemos ser expulsados do Paraíso. 

Daquela, xa dicía Freixanes que fronte ao monolinguismo idealista, fronte ao bilinguismo insuficiente, había que dar paso a un multilingüísmo activo.

Para ler devagar, para aplicar con decisión (á lingua, á cultura, e mesmo se queremos á educación ou á escola),  mirando cara adiante, deixando a melancolía atrás.


Tagged: lingua galega

Canción das tres cucharas

$
0
0

Tac, tac, tac
cuchara de pau
cunca de madeira
o meu neno
está na lareira.

Tin, tin, tin
cuchara de prata
cunca do pazo
o meu neno
está no regazo.

Ton, ton, ton
cuchara de ouro
cunca de cristal
o meu neno
é príncipe real.

Pimentel, Luís (1989) Poesía galega (Vigo: Edicións Xerais)

“Canción das tres cucharas” de Luís Pimentel, é a primeira poesía que incluímos no Kartonlibro “Poemas Galegos”.
Descubrímola grazas á escolma que fixo Antonio García Teijeiro para a editorial Anaya en “Os nosos versos” no que recompila obras achegadas aos gustos dos nenos dunha ducia de autores galegos.
Pareceunos de tal potencialidade musical que lle pedimos a cada neno que trouxera unha cunca e unha culler, e así pasamos bos anacos descubrindo os distintos sons que podíamos producir co mesmos instrumentos; as variacións de ton e de altura segundo o material do que estiveran feitos.
Máis tarde coñecemos unha interpretación de Abe Rábade do poema, que forma parte do CD “Aloumiños de seda” editado pola Dirección Xeral de Política Lingüística no 2008, e que puidemos escoitar tanto no web do artista como en Son de Poetas.


Tagged: C. lingüística, lingua galega, música

Cantiga do mazarico

$
0
0

“Cantiga do mazarico” de Emilio Pita, é outro dos poemas que integra o Kartonlibro. Neste caso, a máis de escoitalo e memorizalo, tamén puidemos velo grazas á interesante iniciativa da editorial Espiral Maior, que coa súa colección Lúa lueira-Poesía para nenos e nenas, nos quere ofrecer unha serie de libros dedicados a un poema que destaca pola súa linguaxe, rima e musicalidade para os máis pequenos. Xa coñecíamos “Parece unha rosa” que nos deu pé a un fermoso traballo; agora tocoulle a quenda a “Cantiga do mazarico”, igual ca o anterior, magnificamente ilustrado por Isabel Pintado. Cómpre salientar estas apostas editoriais, que perseguen achegar a lingua e a cultura popular aos nenos. Reparen en que non é o mesmo recitarlles un poema, do que poden perder o sentido/significado dalgunha palabra, ca amosarlle as imaxes que ilustran cada un dos versos que o compoñen. O noso agradecemento e parabéns. Esperamos que sigan a colección, tal e como anticipaba M.A. Fernán-Vello, o seu director, no momento da presentación.

Posteriormente, houbo moito interese na clase por coñecer máis sobre o mazarico, o seu canto, a súa forma de vida, doutros nomes polos que se lle coñece, etc. Así descubrimos outras moitas cantigas populares sobre esta ave recollidas en Orella Pendella, como xogo para eliminar ou elixir a alguén.


Tagged: C. lingüística, lingua galega, poesía

“Palabras de mel” na escola

$
0
0
A LINGUA
Chegou unha nena labrega
coa boca cargada de mel
á porta pechada da escola
e non llo quixeron coller.
Dicía:
laranxa,
paxel,
pelouro,
árbore,
tixola,
trepia,
perixel.
Volveu a meniña prá casa
coa boca amarguexa de fel.
¡Coitado o meniño galego,
Se o mestre non fala como el! 
                   Helena Villar e Xesús Rábade

Quixemos incluír este poema no Kartonlibro, porque malia que precisa dunha explicación da linguaxe metafórica, tamén cremos necesario explicarlle ao noso alumnado que a lingua galega  non sempre foi admitida na escola. Fíxose preciso explicarlles o porque de boca de mel, palabras de mel debido a dozura da pronuncia galega; foi doado facérllelo ver a través da comparación co son doutras linguas (alemán, xaponés…). Logo, devagariño, repetímolas en varias ocasións para aprezar o seu doce.

Como a eles -afortunadamente- lles parece imposible que a esa nena non lle deixaran entrar á escola coas súas palabras de mel; como homenaxe e representación simbólica de que a lingua galega si pode pasar a porta da nosa escola, enchemos a entrada de palabras galegas; mesmo levaron dicionarios para buscalas ben lindas. É un xesto, non máis ca un simbolismo, que ao noso entender, gaña sentido en conmemoracións arredor da lingua, como a da vindeira semana.

 Este poema de Helena Villar e Xesús Rábade, de “Cantan os nenos“, publicada en 1983, forma parte da “Antoloxía da poesía infantil galega. O libro dos cen poemas“, realizada por Xosé María Álvarez Cáccamo para Espiral Maior en 2002. Recóllense poemas populares e tradicionais, así como outros dun total de 42 autores galegos, desde os clásicos aos contemporáneos. Completase cun capítulo de actividades arredor de 15 poemas que a modo de exemplo tratan de mostrar como traballar a oralidade e a expresión creativa.

Ver presentación.

Lingua de mel

Tagged: C. lingüística, lingua galega

Poemas galegos no Kartonlibro

$
0
0

Cando fixemos o Kartonlibro acordamos que o encheríamos daqueles poemas galegos que máis nos gustaron ao longo dos tres anos que permanecemos xuntos; sería un recordo das poesías lidas na escola infantil para conservar e ler con gusto na casa na compaña da súa familia.

Esta foi a escolma:

-Rebumbio no galiñeiro, de Rosalía Morlán.

-Cantiga do mazarico, de Emilio Pita.

-Neniña, de Xosé María Álvarez Blázquez.

-Canción das tres cucharas, de Luís Pimentel.

-A lingua, de Helena Villar e Xesús Rábade.

-Canción para que un neno durma, de Xulio López Valcarcel.

-Arco da vella, de Manuel María.

-Tanto te escondiche, sol, de Antonio Noriega Varela.

-As froliñas dos toxos, de Antonio Noriega Varela.

-No país das bolboretas, de Antonio García Teijeiro.

-A araña tece, de Anisia Miranda.

-No bicarelo do bico do brelo e Canta o cuco, de Uxío Novoneyra.

Tomámolas de libros como:

O que ben che quer”, de Xosé María Álvarez Blazquez en OQO Editora, 2008.

 “Estrelas de azucre”, de Rosalía Morlán en Edicións Fervenza, 2012.

O libro dos cen poemas. Antoloxía da poesía infantil galega”, de Xosé María Álvarez Cáccamo en Espiral Maior, 2002.

Antoloxía da poesía galega para nenos”, de Celia Ruíz Ibáñez en Susaeta, 2000.

Curros Enríquez para nenos”, de Xesús Alonso Montero en Ediciones de la Torre, 1988.

Aire sonoro”, de Antonio García Teijeiro en Ir Indo, 2001.

Bolboretas no papel”, de Antonio García Teijeiro en Tambre, 2008.

Os nosos versos”, de Antonio García Teijeiro en Xerais, 2012.

Ao traballo de copia dos poemas e ilustración dos mesmos, hai que engadirlle o da comprensión da linguaxe metafórica, dos símiles, das rimas, da estrutura en estrofas en versos, da apreciación da beleza do cotián, da dozura da nosa lingua, do que é propio dos galegos, e moitas outras cuestións que foron xurdindo arredor de cada unha das poesías seleccionadas.

Para nós un traballo sobre a lingua e a cultura galega sobre textos do gusto dos nenos e nenas, a mellor homenaxe que se lle pode facer ás nosas letras, sen meter con calzador en infantil a obra de autores homenaxeados no Día das Letras Galegas (este xa é o terceiro ano que porfiamos co mesmo), de xeito que non lles deixan ningunha pegada no seu recordo.

Ver presentación e poemas.

Poemas galegos_Kartonlibro

Tagged: C. lingüística, lingua galega

Eu vou de galego, e ti?

$
0
0

Poida que aínda non acontecera por mor da desfavorable situación económica, pero atrévome a augurar que, en non máis dun lustro, veremos por estas datas nos escaparates da tendas de adobíos infantís, disfraces de galegos e de galegas para participar nos actos das Letras Galegas.

Nestes días de festa das nosas letras, na televisión e na rede abundan reportaxes sobre as actividades organizadas nos centros escolares, nos concellos ou en asociacións diversas. Ben. Mágoa que se focalicen tan só nestas datas, pero hainas moi creativas e salientables.

Pola contra, tamén se aprecia unha tendencia, ao noso entender, perniciosa: aquela que fai ver que todo o relacionado coa lingua parece sacado dun museo con olor a naftalina. Vimos nenos disfrazados de aldeáns cos seus zocos e boinas, asociando involuntariamente a lingua ao patrimonio do pasado. Como se para falar galego tivéramos que volver ao arado de pau e ao reduto do pote na lareira. Poden pensar que isto non vai máis alá do anecdótico; pero é moito máis, é unha idea que vai calando no subconsciente colectivo e logo pasa o que pasa.

No ano 2004, todos os grupos parlamentarios asinaron un documento senlleiro, o “Plan xeral de normalización da lingua galega”, que xa na súa introdución insistía na necesidade de entender o galego como unha lingua viva, que sobreviviu durante séculos, entrando no novo milenio sendo maioritaria, e que “como un David fronte a Goliat, debe superar as dificultades e ser, a todos os efectos unha lingua máis na sociedade da información e do coñecemento.”Non parecía daquela que os problemas do galego foran de supervivencia, senón, máis ben de adaptación ao novo contexto social e cultural.

Detectábase nesta análise da situación do galego no ensino entre os puntos febles a castelanización das crianzas ao incorporarse ás escolas infantís; o rexeitamento dos mozos e mozas pola lingua por mor de asociala aos vellos da aldea; a excesiva focaxe da normalización arredor dos actos das Letras e doutras festas anuais de carácter etnográfico; a prioritaria atención nos centros aos contidos de carácter culturalista (revista, concursos de redacción, etc.), que limitan outras posibles actividades orientadas á transformación dos usos lingüísticos; en moitos casos, as actividades promovidas polos ENL (agora EDL) son de carácter cultural e extraescolar (magosto, maios, etc.), co que se reforza unha identificación contraproducente entre normalización e cultura etnográfica.

Instábase tamén daquela, aos medios de comunicación e industrias culturais a que proxectaran unha imaxe de modernidade que contribuíra a unha maior identificación do galego co mundo moderno; e acadar un modelo lingüístico que, mantendo os trazos patrimoniais do galego, dera unha imaxe da lingua acaída ás necesidades da vida moderna.

Ben, pois oito anos despois, seguimos na mesma, e o peor é que moitos responsables de que isto sexa así son persoas que se gaban de comprometidas coa lingua e coa cultura galega, tanto desde o ámbito educativo como desde o das industrias culturais e medios de comunicación.

Cómpre que aquelas persoas que nos consideramos comprometidas revisemos o que estamos a facer, para saber ben cara onde dirixir os nosos esforzos. De non facelo así, pode que dentro de poucos anos, o Día das Letras Galegas entre dentro do calendario de festexos no que están as festas medievais, as arribadas varias, as defensas de castelos ou fortalezas, invasións, etc. Todos disfrazados e ao rematar a esperar a vindeira ocasión para sacar o atrezzo.

Para ser galego ou galega hoxe, non fai falla vestirse de aldeán, nin de pailán, nin de Rosalía, nin de Castelao; ten que estar dentro da normalidade da vida cotiá de cada un de nós, da nosa maneira de vivir e de relacionarnos. Ser galego ou galega é estar vivo, non precisa de sacar un día as alfaias do mausoleo.


Tagged: lingua galega

A sedución de Merlín

$
0
0

… pois mentres fago os contos adoito esculcar con disimulo o meu auditorio, por ver se a historia elixida e o ton empregado son acaídos e evitar así que a xente se aborreza. Procuro fixarme especialmente en calquera mirada escéptica, calquera xesto de incredulidade que poida pór en perigo o éxito do meu labor,  pois aínda que a maior parte da audiencia sabe que case todas as historias son lendas fantásticas e irreais, non por iso deixan de querer escoitalas de xeito que soen o máis verosímiles posíbel, pois ninguén quere perder o tempo en ouvir contos que non crerían nin os máis cativos do lugar; e a maxia de contar reside niso: en crear a ilusión capaz de facernos sentir como certo aquilo que sabemos irreal.”

Quen así fala é o lendario Merlín, -o mago da epopea artúrica-, cando, aínda rapazolo lizgairo, antes de visitar a escola de sabios da illa de Ávalon se dedicou a percorrer as terras da Bretaña para coñecer as xentes, costumes e crenzas do que logo conformarían o seu soñado reino de Britania.

Como días atrás andábamos enleadas coa maneira de contarlle os contos aos nenos e nenas, esta pareceunos unha das mellores estratexias que vimos e atopámola mentres líamos a fermosa obra de Begoña Caamaño, “Morgana en Esmelle”, un libro deses que non abundan, dos que desde que os comezas xa non queres deixalo.

Con todo, sería inxusto facer esta soa mención desta revisión da lenda artúrica -con reminiscencias á obra de Cunqueiro e de Risco-, dándolle voz e protagonismo ás mulleres que sempre estiveron nun segundo plano -Morgana, Viviana, Xenebra, Igraine- como meros adobíos nas historias de Artur, Lancelot ou Merlín. En palabras da autora, un libro dende unha óptica feminista sen botar contra dos homes.

“Morgana en Esmelle” é un libro con múltiples lecturas, todas elas interesantes e complementarias, que dan pé a unha reflexión sobre a construción das identidades, dos pobos, das crenzas, do modelo de sociedade, mesmo sobre a propiedade e divulgación do coñecemento, e de como todo ilo, como feito humano, está mediado polas decisións, afectos e sentimentos dos implicados.

Como din na recensión editorial: “Unha novela que reescribe o mito cunha ollada contemporánea.”

Como imaxe de portada, tomaron a obra “A sedución de Merlín”, de Edward Burne-Jones, un prerrafaelista engaiolado polos romances medievais e o mito artúrico.


Tagged: fomento lectura, lingua galega, literatura

A visita de Rosalía Morlán

$
0
0

Convidamos á poetisa Rosalía Morlán a vir á escola para falar cos admiradores dos seus poemas, os nenos e nenas. Aceptou de inmediato e nada máis dicírllelo ao noso alumnado, puxémonos a matinar sobre o que lle agasallaríamos como agradecemento pola súa atención. Coma sempre son do máis tallantes nas súas decisións, un poema é a súa suxestión. Eles non pensan no difícil que é facer un poema para unha persoa que os escribe a cotío.
Tras moitas voltas, acordamos facer un poema acróstico co nome a apelidos da autora. Pensando en como presentalo, primeiro falámoslle das letras capitulares, xa que cada un deles tería que iniciar un verso cunha letra das que forman parte do nome de Rosalía.
Resolta a cuestión do agasallo, poñémonos a preparar algunhas das preguntas que lle farán durante a visita, así como un cartel de benvida, cheo de estrelas de azucre e máis co poema acróstico.
Cando chega a poetisa -supervisora de enfermería no Hospital de Conxo-, xa os vai coñecer ao patio, alí é recibida como unha estrela famosa coñecida de sempre. Vén acompañada polo seu marido e polo vicepresidente da Fundación Xosé Neira Vilas, Luís Reimóndez. Os tres quedan gratamente sorprendidos da vida desta escola dedicada polo arquitecto Pedro de Llano á memoria de Don Gregorio, o inesquecible mestre de “A lingua das bolboretas”.
Xa na aula, explícanlle o cartel, e escoitan con atención as preguntas que lles fai Rosalía. Finalmente dilles que lles trouxo dous agasallos:
-O primeiro, un poema especialmente escrito para eles, pero escúsase, inacabado; deben buscarlle un título e rematalo. Xa o fan de inmediato.
-O segundo, como gustaran tanto do poema “Rebumbio no galiñeiro”, tráelles como recordo unha das galiñas, advertíndoos de que é máxica, polo que cada noite cambiará de sitio, e que poñan moito coidado en pechar portas e xanelas pois pode escapar.
-Un terceiro para a mestra, un marca páxinas feito por ela, con follas de árbores autóctonas e co poema manuscrito “Unha aldea especial”.
-Un cuarto para o centro, un exemplar de “Estrelas de azucre” dedicado.
Os nenos e nenas tamén lle teñen fan entrega de dous agasallos:
-O kartonlibro co poema acróstico. Ver presentación.

Rosalía Morlán

-Unha interpretación con música de cunca-culler.
Rosalía Morlán é unha desas persoas que as súas obras son un fiel reflexo da súa personalidade. Ao igual que os seus poemas, é unha muller afable, divertida, agarimosa, doce, intelixente, sinxela e con moi boa química cos nenos/as.
Vaia desde aquí o noso agradecemento, primeiro a quen nola deu a coñecer (a nai da alumna que nos agasallou cos seus libros), a propia poetisa por ser tan accesible e achegada, e aos seus acompañantes por facer desta mañá unha velada inesquecible.

Ver presentación.

Visita Rosalía Morlán

Tagged: C. lingüística, lingua galega, poesía

Parabéns para a LIX

$
0
0

Case ao mesmo tempo chégannos dúas noticias relacionadas coa Literatura Infantil e Xuvenil (LIX) que nos enchen de ledicia; non son outras que o Premio Labor editorial cultural 2012 concedido polo Ministerio de Educación, Cultura e Deporte á editora Kalandraka, e maila candidatura de Fina Casalderrey para ocupar unha cadeira da Real Academia Galega (RAG).

Temos comentado en ocasións que nos nosos inicios profesionais apenas dispoñiamos de libros infantís de calidade en galego, de súpeto, cara finais dos 90, empezaron a vir pola escola os representantes de Kalandraka, xente sabedora de que o traía entre as mans eran auténticas xoias, de tal xeito que esperábamos con ansia a súa visita mensual. Deseñaron estratexias de marketing caseiro, pero daquela novidoso e efectivo, facían presentacións, acompañaban os seus libros con contacontos, ofrecíanos a posibilidade de coñecer aos autores e ilustradores …, en definitiva, ilusionáronos coa literatura infantil. Fixeron traducións doutras linguas, recuperaron obras poéticas esquecidas, déronlle un xiro á ilustración, ao formato e aos textos. Hai un antes e un despois de Kalandraka, sen que isto sexa un demérito para os que seguiron a súa estela. Logo xa veu todo o demais: premios, recoñecementos, outras linguas, outros países, outras editoras, apostas arriscadas aínda sabendo da súa escasa rendibilidade e outras iniciativas que podedes ver no seu blog. Kalandraka marcou un fito na LIX en Galicia que é de xustiza lle sexa recoñecido.

Hai certos sectores dentro dos escritores, editores, críticos e/ou expertos en literatura para quen a LIX é un xénero menor, “historias para nenos”, contos para pequenos, porén non consideran que estea á altura da “grande literatura”. Un erro de vulto. Non queremos dicir que sexa máis difícil escribir para nenos que para adultos, pero si que non é o mesmo; como mostra, abondan exemplos de grandes literatos que trataron de facer unha obra para o público infantil e o que saíu non merece nin sequera ser recordado. É diferente. Para escribir para os nenos/as hai que ter o que Alain Serres denomina espírito de infancia (ver vídeo), e ese don posúeo a pontevedresa Fina Casalderrey.

Fina que, como ela mesma nos conta na súa autobiografía no seu web, elixiu ser mestra tendo como alternativa ser costureira; deu os seus primeiros pasos profesionais na escola amparada por Avelino Pousa Antelo, amosando dende sempre un compromiso responsable coa lingua dos pais e co ensino, así nolo relataba na entrega dos pasados Premios Pedrón de Ouro. Persoa de fala pousada, serena e sabia, é unha das máximas expoñentes galegas no que a LIX se refire, sen deixar de ter en consideración os seus ensaios de carácter etnográfico, materiais didácticos, artigos de opinión e colaboracións varias, mesmo, e máis recentemente no eido do cinema, con curtametraxes como “Dúas letras”. Pero queremos salientar que a LIX é un dos ámbitos nos que a súa obra máis éxitos colleitou, sendo recoñecida con un gran número de premios entre outros o Premio Nacional de LIJ (1996), outros prestixiosos galardóns e mencións de honra como os White ravens ou a Lista de Honra do IBBY. Todo isto faina, ao noso entender, candidata idónea a ocupar na RAG a cadeira vacante deixada por Xaime Isla Couto. E na RAG deberían darlle cabida e recoñecemento ás persoas que tanto fan polo fomento da lectura en lingua galega desde a base, desde a infancia, desde a idade na que se lle sentan os alicerces aos que logo poden ser lectores, escritores, investigadores, pensadores, intelectuais, sociólogos, etnógrafos, lingüistas, filósofos, ensaístas e falantes en galego.

Alegrámonos porque cremos que os docentes temos moita parte neses recoñecementos e na actual consideración da LIX. Canto ás ventas non se pode comparar as compras que se fan desde os centros educativos coas compras individuais, agora ben, que un libro sexa lido nunha aula, recomendado nunha biblioteca escolar, é unha garantía de futuras ventas. Xeralmente, as familias confían no criterio docente e os nenos demandan aquilo que lles gustou cando a mestra llelo contou. Que a día de hoxe a LIX supoña o 25% da produción editorial en Galicia e o 30% das ventas non podería darse sen a conivencia dos profesionais da educación, emporiso dicimos que estes recoñecementos son motivo de alegría para todos e todas nós.

Como homenaxe, traemos aquí unha entrevista que lle fixeron a Fina Casalderrey para o blog de Kalandraka, con motivo da presentación da obra “Filla das ondas”, un álbum sobre a cidade de Pontevedra, traballo no que tanto a autora como a editora participaban.

Parabéns ás dúas e seguide dándonos “libros para soñar” e para “facernos cóxegas na pel da alma”.


Tagged: fomento lectura, lingua galega, literatura, literatura infantil

“O libro dos Reis Magos”

$
0
0

Agasalláronos con “O libro dos Reis Magos”, unha fermosa e orixinal iniciativa da Rede de Dinamización Lingüística para que os dirixentes de cada concello integrante da mesma, poidan ter ao seu dispor 25 discursos de benvida cos que recibir aos Reis Magos cando chegan nas cabalgatas da véspera.

Máis alá das soporíferas, oportunistas e panfletarias proclamas dalgúns mandatarios locais coas que aburren a nenos e maiores -que tan só os aturan por ver aos personaxes máis esperados ao longo do ano-, máis alá diso, hai outras maneiras de dirixirse ao publico enriquecendo o discurso con mensaxes cargadas de consignas positivas para coa nosa lingua, o galego. Esa é a intencionalidade desta publicación que foi enviada aos concellos galegos e que todos podemos ver na rede.

Con todo, é un libro que pode ser empregado máis veces que nese día concreto. Das arelas de 25 mulleres senlleiras na cultura galega sobre a nosa lingua pódese tirar en calquera momento do ano. Cómpre ler devagar porque hai contos, lendas, poemas, adiviñas, epístolas, escenas teatrais,  etc., nas que estas Raíñas Magas nos falan do vello tesouro que temos que custodiar, do noso idioma rexo e feiticeiro; da lingua das cantigas das coplas e refráns,  chea de palabras para aloumiñar, para contar contos e para cantar, con palabras esponxosas que agariman os oídos, para que nos medre a lingua e o sorriso; con palabras que recenden a choiva, saben a marmelada e brincan coa lúa  mentres soñan coa alborada.  Unha Galaxia de palabras, mesmo con algunhas perdidas ou en perigo de extinción.

Os Reis Magos, personaxes que transcenden o ámbito cultural no que foron concibidos sendo esperados hogano tanto polos crentes como polos non crentes, son un exemplo de respecto as tradicións para as novas xeracións, porén parécenos moi atinada esta alianza coa nosa lingua, entendéndoa como un galano gaioleiro que a todos ten que agradar porque, con el, pódese construír o que cadaquén queira: desexos, soños e ilusións.

Outro acerto da publicación é o cambio de visión: voces femininas para descursos tradicionalmente masculinos. Así, as fermosas ilustracións de Marina Seoane acompañan a escrita de Iolanda Castaño, Andrea Porto, Rosario Golmar, Celia Parra, Rosalía Morlán, Beatriz García, Oriana Méndez, María Solar, Lupe Gómez, Ledicia Costas, Helena Villar Janeiro, Elena Gallego, Ana Mª Fernández, Antía Otero, Eva Lozano, María Canosa, Inma López Silva, Fina Casalderrey, Dores Tembrás, Mercedes Queixas Zas, Clara do Roxo, Concha Blanco, Anxos Sumai, Paula Carballeira, Rosa Aneiros e Teresa González Costa.


Tagged: fomento lectura, lingua galega, Nadal

50 carteis, 50 deseñadores, 50 escritores para 50 anos das Letras Galegas

$
0
0

2013-05-09 20.37.34

O pasado ano, con motivo do 50 aniversario da celebración do Día das Letras Galegas, o Faro de Vigo xunto coa RAG, fixeron una publicación especial da “A volta ás letras en cincuenta días”, na que 50 deseñadores/as xunto con 50 escritores/as fan a súa interpretación do cartel de cada un dos homenaxeados no día grande da nosa lingua.

Nós temos unha desas publicacións, polo que nestes días expoñeremos os 50 carteis no centro no que traballamos para que así os nosos visitantes poidan deleitarse cunha visión moderna e cunha panorámica de a quen foron dedicados as Letras Galegas nestes 50 anos.

Para ver todos os carteis da publicación ou para descargar o arquivo pdf de cada un deles no web da RAG.

Para ilustrar esta entrada quixemos facelo co primeiro deles con texto de Teresa Moure e deseño de Danivx/D. Costa, o de 1963, cando se lle dedicou a Rosalía de Castro.


Tagged: lingua galega

Rosalía pequeniña

$
0
0

Poema “Paseniño”

Xa temos entre as mans a última publicación que trata de achegar a obra de Rosalía de Castro aos máis pequenos, que auguramos será de presenza obrigada na biblioteca de todos os centros escolares de educación infantil e primaria: “Rosalía pequeniña”, da editorial Galaxia, un libro CD, prologado por Begoña Caamaño, que recolle dez poemas musicados pola cantante Uxía.

Dicía Freixanes, o editor, na súa presentación que cada xeración le a Rosalía dun xeito distinto, e neste caso, a luz da contemporaneidade, faise unha reinterpretación musical dos seus textos e máis da imaxe da poetisa a través das fermosas ilustracións de Marina Seoane.

Esta Rosalía pequeniña pequeneira, que escribía na nosa fala, na voz de Uxía soñaba con ser pirata, era rebelde e rebuldeira, medio meiga medio fada, vestida de moitas cores, non cantaba nin as pombas nin as delicadas flores, senón que chamaba pola alborada.

Os 40 concertos programados nos centros de ensino, darán ocasión de falar desta grande, fermosa e necesaria iniciativa, que se enmarca dentro da conmemoración do 150 aniversario da publicación de “Cantares gallegos”.

???????????????????????????????

Poema "A grasia non era moita"

Poema “A grasia non era moita”

Poema "Como chove miudiño"

Poema “Como chove miudiño”

Poema "Has de cantar"

Poema “Has de cantar”


Tagged: lingua galega

Lingua de regalicia

$
0
0

???????????????????????????????Galicia, nena e delicia,
con boca de piruleta
e lingua de regalicia.
Goza tanto coa xogueta
que anda a brincar moi coqueta
cantando o pasemisí
polas rúas do país.
Salta á corda na Coruña,
baila o trompo en Ferrol,
usa zancos en Ourense,
en Vigo tira ao brilé,
xoga ao marro en Santiago,
a estornela en Pontevedra,
en Lugo ao pano e ao aro.
Nos anos anteriores, insistimos na aridez para os nenos de infantil dos textos dos homenaxeados nas Letras Galegas, así como na necesidade de traballar coa lingua e coas letras cada un dos días do ano.
(Ver post do 2010, 2011 e 2012 con motivo da celebración das Letras Galegas.)
A nós a lingua danos para xogar, para gorentar, para ulir, para facer brincadeiras…, así escribimos palabras con regalicia a partir deste poema de Carlos Fontes que atopamos no libro “Poemas con piruleta” da editorial Galaxia.

Ver presentación.


Tagged: C. lingüística, lingua galega

A tradución á lingua galega: a visita dun tradutor

$
0
0

2013-05-16 10.05.04

Nestes días grandes das letras parece que sempre se visibiliza máis aos que teñen por oficio a escrita, os escritores, pola súa grande achega á creación, á nutrición e á medra da lingua, pero case ninguén se lembra dos que se dedican a poñer en galego os textos que naceron noutras linguas.

Podería parecer algo complexo de entender para os nenos e nenas de infantil, pero sorprendéronos, coma sempre. Foi tan doado como poñer enriba das mesas libros que fomos atesourando nas nosas viaxes ou cos que nos teñen agasallado; así xuntamos publicacións en francés, inglés, italiano, portugués, alemán ou catalán, algúns dos cales recoñecían por estar xa traducidos ao galego e doutros facían anticipacións sobre os seus títulos axudados polas ilustracións.

Emporiso preguntámonos quen eran as persoas que se tomaban o traballo de traducilos ao galego ou ao castelán para que os puideramos ler.

Botamos man da axuda inestimable do amigo Xosé Antonio López Silva, docente, investigador do ILGA e tradutor -por riba, fillo dunha mestra de infantil- que lle explicou maxistralmente con exemplos en que consiste o oficio de tradutor.

Enganchounos a todos, felicitando na súa lingua de orixe a Rewda unha nena etíope que fala o galego de marabilla, e cantándolle o “Parabéns para ti” e “Happy birthday” foron entendendo como se expresa a mesma mensaxe nunha lingua ou noutra.

Deseguido viron as portadas dunha das obras traducida a máis linguas e dialectos (180), “O principiño”, coas que traballáramos nos días anteriores, así como con algúns fragmentos e vídeos do mesmo, tanto na lingua orixinal coma noutras. Como curiosidade dicir que as nenas nos seus debuxos reivindicaron a feminización desta figura universal, queren unha “Principiña”, que non princesa.

Logo leulles “Little Beauty”, de Anthony Browne, unha fermosa historia dun gorila que deprendeu a comunicarse coa lingua de signos e pide un amigo, polo que os seus gardiáns lle levan a un pequeno gatiño co que establece unha amizade por riba das diferenzas físicas, que nas ilustración nos remiten ao clásico King Kong.

En vista da versatilidade e coñecemento das linguas de Xosé Antonio, os nenos embaláronse e xa lle preguntaban como se dicían certas palabras noutros idiomas. El soubo saír airoso ata en xaponés ou chinés. Os tres irmáns que temos na aula, tiñan moita curiosidade por saber como se dicía “trillizos” noutras linguas.

Rematou a sesión cantándolles cancións en francés.

Con dous artigos on line ( I e II) sobre a tradución, vaia desde aquí a nosa particular homenaxe ás persoas que nos facilitan que poidamos ler en galego o escrito noutras linguas.

Coma sempre só nos queda agradecer a todas aquelas persoas que colaboran entusiastamente con nós, prestándonos libros, axudándonos, ou vindo á escola, como fixo Xosé Antonio López Silva. Grazas a todos e todas.


Tagged: C. lingüística, C. social e cidadá, lingua galega

“A cociña dos Cunqueiro”

$
0
0

Torta de chicharrones. “A cociña dos Cunqueiro”. Fotografía de Soledad Felloza.

Asistimos á presentación do libro “A cociña dos Cunqueiro”, unha fermosa iniciativa da editorial Galaxia na que se escolmaron 80 receitas de cociña de entre as 2.300 que Elvira González-Seco foi anotando en dez cadernos que logo legou ao seu fillo César.

Deste acto deron debida conta os medios de comunicación, pero a nós houbo algunhas cousas que, como docentes chamaron a nosa atención e queremos compartir con quen nos segue:

1ª A coidada caligrafía e sistematicidade da compiladora. Nestes manuscritos da que foi esposa de Álvaro Cunqueiro, non só figuran receitas de cociña senón tamén outras fórmulas de todo tipo sobre consellos de beleza, coidados das crianzas ou da casa e recordatorios de carácter político ou relixioso.

Sobre eles vese que a autora volvía de cando en vez facendo anotacións á marxe, corrixindo ou puntuando. Así como di no limiar o crítico gastronómico Miguel Vila Pernas:

“Normalmente emprega un número para cualificalas, aparecendo moitas con puntuacións entre o 6 e o 10 e moi poucas por debaixo do 6. Noutros casos, moitos menos, o sistema de cualificación é con letras, aparecendo fundamentalmente B e MB, que interpretamos como Ben e Moi Ben. Incluso nalgún caso se mesturan os dous sistemas e algunha receita aparece cualificada como MB e ao lado un 9 ou un 10.”

Cando na presentación escoitamos isto, como mestras non puidemos reprimir un sorriso, pensando na marcaxe de por vida que nos fan as avaliacións escolares.

2ª Tomando como pretexto o legado de Elvira, Soledad Felloza, a fotógrafa dos pratos que recolle o libro, fixo unha sutil, elegante e firme reivindicación da silente labor da muller. Agora precisamente cando a cociña é un ámbito de prestixio no que os homes parecen destacar, cómpre recordar que tradicionalmente foron as mulleres as mantedoras da cociña galega, elaboradoras diarias de sustento, malabaristas coas economías familiares e creadoras orixinais con ingredientes ben humildes. O legado das mulleres na cociña cotiá, rica, sabedora, san e tanto ou máis gorentosa ca dos grandes chefs.

3ª Tampouco desaproveitamos a chiscadela entre Iago Castrillón o cociñeiro encargado da elaboración das receitas e o editor Víctor F. Freixanes, cando este confesou que non obtivera o resultado esperado coa champaña de amorodos, ao que Iago apostilou que  quen se enfronta a un libro de cociña ten que “saber ler sen facelo ao pé da letra”. Velaquí a competencia lectora en acción: nalgúns contextos e con algúns textos, ler non é interpretar de forma literal o que está escrito.

Para rematar, dicir que “A cociña dos Cunqueiro” é unha delicia de libro que esperamos entre nas casas galegas e se poña ao carón do seu irmán, “A cociña galega” de Álvaro Cunqueiro, xa un clásico nos fogares galegos.


Tagged: C. cultural e artística, lingua galega, literatura

Cristina Pato e Antía Cal en Trasalba mirando cara o futuro

$
0
0

O pasado domingo “peregrinamos” unha vez máis aos Chaos de Amoeiro, á terra e casa de D. Ramón Otero Pedrayo, o motivo non era outro que a entrega do Premio Trasalba a Cristina Pato.

Calquera que fora alá, pode entender que pola metade do camiño unha se pregunte que é o que nos leva a expoñernos a un sol de xustiza, a kilómetros de carretera, -de grande beleza-, pero finalmente kilómetros, xusto no último domingo de xuño, para nós o primeiro de vacacións. Pero estas dúbidas de inmediato se disipan cando nos incorporamos aos actos que se estaban a desenvolver. O primeiro deles, unha misa votiva, na que o recitado por parte do oficiante da “Oración” de Ramón Cabanillas, fainos conscientes de todo canto temos que agradecer do que nos rodea, profesemos a relixión que sexa ou mesmo ningunha. Deseguido imos camiñando cara o Pazo de Trasalba e alí recibidos polos sons de Queixume dos Pinos, imos entrando no auditorio no que terá lugar a entrega do premio.

A primeira e grata impresión é a de ver a dúas mulleres na mesa, a gaiteira homenaxeada e a Antía Cal, premiada do pasado ano, que viña a darlle o relevo. Acompañábaas o Presidente da Fundación, Víctor F. Freixanes, quen conducía o acto,  e mailo Presidente de Honra, Xesús Alonso Montero, actual presidente da RAG. Entre o público, moita familia, moitas amizades e moitas autoridades. Os medios deron cumprida información, porén nós o que queremos e transmitir as sensacións vividas nesa hora.

Dúas mulleres, unha moza moi nova, Cristina Pato, e outra nova de espírito e de afouteza pero de avanzada idade, Antía Cal. Dúas mulleres que malia todo o que as separa, coinciden en moitas cousas. As dúas souberon entender o que é Galicia, o que é ser galegas sentíndose orgullosas da súa lingua e da súa cultura, pero abríndose ao mundo. As dúas coñeceron a emigración e o vivir fóra de Galicia (que non é o mesmo), as dúas absorberon todo o que foron vendo polo mundo adiante enriquecéndose como persoas e como profesionais, sen renunciar nunca á súa identidade. As dúas saíron de aldeas pequenas de Galicia e o alí aprendido axudoulles a moverse en grandes urbes, manténdose sempre vinculadas ás súas raíces, á súa familia e á súa xente. Dúas grandes mulleres galegas intelixentes e carismáticas, que combinan maxistralmente esas dúas características tan nosas, sabendo ser rachadas ou coitadas cando cómpre.

Foi un auténtico pracer velas alí xuntas.

Da pianista, gaiteira, profesora ou emprendedora Cristina Pato non ousamos dicir nada, pois preferimos convidarvos a ler a extraordinaria laudatio feita por Pablo Sánchez Ferro coa que nos emocionou e engaiolou a todos os asistentes.

Cremos que coa entrega deste prestixiado galardón a unha persoa como Cristina Pato se inicia unha nova xeira en Trasalba, recoñecendo o mérito de tantos mozos e mozas que están abrindo Galicia ao mundo desde calquera ámbito.

Desde o actualizado web da Fundación Otero Pedrayo pódese acceder a toda a información así como ás pezas musicais dedicadas a Trasalba polo grupo Milladoiro no 2006, e agora por Cristina Pato no 2013. Asemade hai galerías fotográficas e moita información ao dispor dos visitantes.

Para rematar, dicir que recomendamos vivamente ler os libros que lles dedicou a Fundación a ambas as dúas: “Antía Cal. Sementar no futuro” e “Cristina Pato. Galicia no fol”, nos que amigos, familiares, estudosos, coñecidos ou colaboradores nos dan a súa particular visión sobre elas.

Se cadra, o vindeiro ano, na metade do camiño a Trasalba volveremos a preguntarnos que é o que se nos perdeu alá, e cando retornemos farémolo cargadas de enerxía e de entusiasmo como nas veces anteriores, convencidas de que o futuro de Galicia pasa pola súa apertura ao mundo deixando ese “ensimismamento” que tanto nos prexudica e tanto nos distancia das novas xeracións e dos novos tempos.


Tagged: lingua galega

“Viaxe á semente”

$
0
0

O pasado venres tivo lugar o ingreso de Fina Casalderrey na Real Academia Galega. Como non podía ser doutro xeito, foi en Pontevedra, na vila á que ela tan vinculada está e que tan ben soubo arroupala neste fito na súa vida. Así se viu un Teatro Principal ateigado de académicos, personalidades, docentes, familiares e amigos que quixeron acompañala e mostrarlle o cariño e satisfacción que sentían pola súa chegada a esta institución. Unha das cousas que máis chamou a atención de moitos dos que alí estábamos era a variedade de xente  que acudiu: vellos e mozos, xentes das letras e outros que de seguro este sería o seu primeiro contacto coa RAG pero que todos coincidían en que coñecían a Fina. Isto é algo que consideramos de  moi importante, porque supón unha apertura, do que a autora nomeou como a Casa de Noso e do Noso.

Tralo saúdo, o presidente da RAG, Xesús Alonso Montero, sabedor de que estaba perante un público non habitual nestes actos, explicou como discorrería, así como recordou a vertente literaria da cidade na que se atopaba. De seguido, os dous académicos de máis recente ingreso foron buscar á escritora que, ata daquela, esperaba ás portas. Chegou con paso firme, ocupou a súa cadeira (deixada vacante por Xaime Isla Couto), e logo dirixiuse ao estrado para comezar un fermoso discurso que nos mantivo a todos engaiolados  ata o remate. O título xa era prometedor: “Viaxe á semente. Dende os refachos do corazón ata onde habita o imaxinario”.

Xa a inicio advertiu que quería pensar que non estaba alí nin por que vai cumprindo anos nin por ser muller, xa que logo, “ningún dos dous criterios lle parece un demérito, máis tampouco razón dabondo”.

A súa estimulante disertación estivo chea de mencións á escola. “Dado que unha parte importante da miña vida está na escola, préstame deixar un espazo para os lembrar, un a un, unha a unha, a todos aqueles ensinantes capaces de, con moi pouco, facer tanto, porque foron e son, entrega e resistencia, porque non cren na auga  bendita en cestas de vimbios. Ensinantes que, sen ventos favorables, seguen a remar con forza e, tal como poetiza Gabriel Celaya, anhelan que, cando un día estea a durmir a nosa propia barca, en barcas novas siga a nosa bandeira enarbolada; impedindo, así, que volvan aqueloutros tempos nos que mestras e mestres anónimos vivían baixo sospeita, sempre dispostos a dar unha derradeira lección.”

Pendentes das súas palabras seguimos un discurso brillante, sentido, cercano, macerado no corazón e no pensamento, dende a humildade como persoa, dende o bo facer de mestra, dende a paixón de escritora, dende a reivindicación de que a literatura para nenos e mozos (LIX) non é unha literatura menor, pois como ela mesma recordou citando a Neira Vilas en boca de Gumersindo, un dos personaxes de Xente no rodicio, “Os zocos para un neno levan menos pau pero dá máis traballo facelos”, así é Fina Casalderrey.

A RAG xa fixo accesibles os dous discursos, o da nova académica, e o de Rosario Álvarez Porto, secretaria da institución e encargada de darlle a resposta, ademais de  coñecida da infancia desde que foron ao instituto feminino de Pontevedra onde se empezou a tecer o fío invisible que neste día volvía a unir os seus camiños vitais.

Os ramos de flores que ao remate lle entregaron nenos e nenas de Pontevedra, viñeron a remarcar, aínda máis se cabe, o obxecto do discurso, así como o mérito da nova académica.

Parabéns Fina! sabemos que o lema que sinala o roteiro da Real Academia Galega: “Colligit, expurgat, innovat” – “”Recolle, depura e innova”- está a salvo contigo. O venres, unha vez máis e coma sempre, fuches ti.


Tagged: lingua galega, literatura infantil

Palabra poética e música: as cantigas do Pergamiño Vindel

$
0
0
Ondas do mar de Vigo,
non vistes o meu amigo?
Ai Deus, e virá cedo!
Ondas do mar levado,
non vistes o meu amado?
Ai Deus, e virá cedo!
Non vistes o meu amigo,
por quen eu suspiro?
Ai Deus, e virá cedo!
Non vistes o meu amado,
por quen paso gran coidado?
Ai Deus, e virá cedo!
……………………
Ai ondas que eu vin ver,
non me saberedes decer
por que tarda o meu amigo sen min?
Ai ondas que eu vin mirar,
non me saberedes contar
por que tarda meu amigo sen min?

Para o Día da Poesía que mellor galano que a edición en oito linguas das sete Cantigas de amigo do xograr galego Martin Codax recollidas no Pergamiño Vindel, xa que logo se trata das cantigas máis vellas que conservamos en lingua galega, podendo ser consideradas a raíz primixenia da nosa cultura, nas que música e palabra poética van da man.

Con motivo da celebración da aparición do Pergamiño Vindel, a Real Academia Galega, o Parlamento e a Xunta Galicia, agasállanos cunha edición conmemorativa, na que se recollen as cantigas, o Pergameo, e a interpretación musical que delas fai o Grupo de Música Antiga Martín Codax, titulada “Martin Codax. Bañarnos emos nas ondas! As sete cantigas / O Pergamiño Vindel”

Segundo nos explican no libro Xesús Alonso Montero, Henrique Monteagudo e Giuseppe Tavani, atopámonos perante unha descuberta singular que se lle debe ao libreiro e anticuario Pedro Vindel, quen, fai agora cen anos, mentres folleaba un códice de Cicerón, viu que estaba forrado cun pergamiño. Vindel sabía ben que moitos pergamiños medievais que se consideraban carentes de interese, eran empregados con moita frecuencia para serviren de forro para  códices. Cando o desprendeu atopouse cunha “folla de aproximadamente 34 por 45 centímetros, a catro columnas, en pulcra caligrafía gótica redonda, estaban transcritas  sete cantigas de amigo en galego, seis delas acompañadas da notación musical correspondente; no recanto superior esquerdo, en letras vermellas, líase o nome do autor: Martin Codax. Vindel deduciu axiña, sobre todo polo tipo de letra empregado, que se trataba dunha copia realizada a finais do século XIII ou primeiros do XIV.”

Como se di nesta fermosa edición “Non podemos, pois, máis ca congratularnos por esta feliz iniciativa, na que se dan a man a poesía e a música, e que culmina nun precioso volume, esplendidamente ilustrado con miniaturas elaboradas tamén no noso chan, naquel abraiante século XIII en que en Galicia, coa súa lingua propia, co seu xenio literario, coa súa música, co florecer da súa arquitectura, coas súas artes todas, se definía como unha cultura de seu, labrando un camiño de estrelas que irradiaba o seu brillo por todo o Occidente europeo.”


Tagged: lecturas, lingua galega, música, poesía

Onde nacen as palabras

$
0
0

 

Jaume Plensa

Jaume Plensa

Para unha actividade conxunta do noso centro, pedíronos que inventáramos unha palabra. Isto que inicialmente pode parecer sinxelo, logo descubrimos que non o é tanto. E menos con cativos de 5 anos.
Para inventar unha palabra primeiro hai que saber para que se quere empregar e segundo averiguar que non existe xa. Emporiso, cada unha das que nos propoñían os nenos/as, ao pouco descubríamos que estaba no dicionario. Tras varios intentos cambiamos de táctica.
Volvemos a comezar preguntándonos onde nacen as palabras, se caen das nubes, se saen das barrigas, se dos ovos, da terra, do mar ou das árbores. As respostas, “na boca”, “nos libros”, “na punta dos lapiseiros afiados”, “na cabeza dos escritores”…, non acabaron de convencer, ata que unha amiga nos dixo que “as palabras nacen dunha chispa que salta entre a cabeza e o corazón e sae pola boca”. O problema é que a nós ese día non nos saltaban chispas, así que tampouco puidemos inventar palabras.
Estábamos atrancados, ata que, como caído do ceo, Sandra nos trouxo o libro “Estrambólicos”, de José J. Letria, ilustrado por André Letria, publicado en La Fragatina en decembro de 2013.


Os estrambólicos son unhas estrañas criaturas multiformes que poden cambiar tanto o seu aspecto como o seu nome. Neste libro, preséntannos a dezaseis estrambólicos ao cubo, é dicir, 4.096 personaxes diferentes que adquiren distintas propiedades e unha identidade totalmente renovada con cada transformación. Defíneno coma un libro para experimentar coas formas e facer malabarismos coas palabras.
“Estrambólicos” retoma a idea de cortar a páxina en tres partes en cada unha das que se ve un anaco de corpo, un parágrafo que o define e unha sílaba. Así con cada movemento de anaco de folla xurde un novo personaxe, cun novo nome formado de tres sílabas e cunha nova definición.
Gustounos a idea para crear novas palabras. Colleremos unhas cantas palabras orixinais que conten con varias acepcións, dividirémolas e sacaremos novas combinacións.
Xa veremos o que isto dá de si; se paga a pena continuar ou deixar o xogo.
Cando menos xa nos fixo pensar un chisco.


Tagged: C. lingüística, lingua galega

Os libros da merenda

$
0
0

?????????? Para nós, visitar a Feira do Libro de Compostela é unha tradición que tratamos de manter e de transmitirlle aos nosos pequenos, así, cando menos, dedicámoslle unha sesión. Certo é que cando volvemos -nos últimos anos- sempre repetimos o mesmo: agora as feiras do libro xa non cumpren a mesma función ca no pasado, -xa non son espazos expositivos de novidades, porque iso foi asumido polas redes-, sen embargo crean un ambiente festivo-floclórico-literario que sería unha mágoa que se perdera porque lle dan outra vidiña ás vilas nas que se celebran. O por que hai tan poucas casetas, ou por que están tan apoleiradas, ou por que contan con tan pouco espazo –nomeadamente as dedicadas ao público infantil- é algo que deberan analizar os seus organizadores, máxime cando hai sitio dabondo para facelo doutro xeito. Con todo iso, na visita deste ano, levantamos unha desas pequenas descubertas que sempre nos agradan: a recente liña infantil da editora Urco. Urco editora é un proxecto renovador, que “vén a encher un oco histórico no sistema literario galego: a publicación de literatura de fantasía, ciencia ficción e terror.” Levan por diante e como sinal de identidade o uso de licenzas Creative Commons para as traducións de textos sen dereitos; o traballo editorial baseado no software libre; o recoñecemento da participación no traballo de todos os colaboradores -así aparecen recoñecidos nos créditos do mesmo-; e a impresión en papel reciclado 100%. Paseniño están a se facer un lugar de seu no panorama editorial, con iniciativas novas e enxeñosas, sempre de baixo custe, coma a súa participación en Módicos –edicións de 9,90€- ou os Libriscos, petiscos literarios que se distribúen a modo de tapa en locais hostaleiros de Compostela.

Pois agora Urco editora abre unha liña infantil, que polo momento conta con: – A colección Os libros da merenda, “nutritivos coma un bocadillo, doces coma unha onza de chocolate, divertidos coma un ovo Kider e ao alcance de todos os petos (2,5€ na feira)”. Está integrada por: “Don Bento o porco fedorento”, “Fariñeiro, o burro larpeiro”, “Don Fiz, o repolo feliz”, “Xoana, a ra lacazana”, “Besteira, a cebola falangueira”, “Ramona, a cenoria sabichona”, “Clemente, o polo valente”, “Rosa, a vaca agarimosa”, “Eladia, a ovella sabia”, “Sinforoso, o can temeroso”, de Martinho Terrafría e Vladimir Zatonski. Curtos e divertidos contos rimados acompañados de sinxelas ilustracións (moi semellantes ao debuxo infantil), cun formato que mesmo permite levalos no peto a calquera sitio e sacalos en calquera momento para contar e botar unha gargallada. – “Salgadiña a estrela de Fisterra”, de Anxo Moure e Cristina Ouro. Unha creación do mesmo autor do (re)coñecido “Carballo con botas”, un libro comprometido ao tempo que cheo de sensibilidade, de valores e de lirismo.

?????????? Sabemos que estes non son bos tempos para a lírica, e que as editoras non están pasando pola súa mellor etapa, ao igual que lle acontece a case todos os cidadáns, emporiso valoramos iniciativas coma a de Urco editora, na que mozos militantes da lectura, da cultura e da edición, están buscando outras alternativas para que ninguén pase “necesidade” de ter un bo libro entre as mans.


Tagged: consumo responsable, fomento lectura, lingua galega, literatura infantil
Viewing all 45 articles
Browse latest View live